Chociaż w języku powszechnym pojęcia „psycholog” i „psychoterapeuta” są często używane zamiennie, w rzeczywistości nie są to synonimy, a określenia dwóch różnych (chociaż często współwystępujących) zawodów. Przyjrzyjmy się więc tym pojęciom nieco bliżej.
Psycholog
Na moment publikacji niniejszego wpisu tytułem psychologa może posługiwać się osoba, która ukończyła studia państwowe lub prywatne w systemie jednolitych magisterskich (5 lat) lub licencjackich i uzupełniających (3+2 lata) i obroniła tytuł magistra nauk humanistycznych w dziedzinie psychologii. Psychologiem nie jest więc osoba, która ukończyła „jedynie” studia licencjackie na w/w kierunku czy korzystała z innego rodzaju kształcenia (szkoła policealna, kurs podyplomowy etc.).
Zgodnie z obowiązującym prawem, do kompetencji psychologa należy diagnoza psychologiczna (m.in. diagnoza intelektu, zaburzeń poznawczych, zaburzeń osobowości), opiniowanie (np. w postępowaniach sądowych), pomoc psychologiczna czy psychoterapia, choć ta ostatnia kompetencja powinna być ujęta w ramach całościowego szkolenia psychoterapeutycznego.
Psycholog może się dalej kształcić w ramach 4-letniej specjalizacji klinicznej, która kończy się Państwowym Egzaminem Specjalizacyjnym. Uzyskanie wyniku pozytywnego pozwala na posługiwanie się tytułem „Specjalisty psychologii klinicznej”, który chociaż nie jest lekarzem, może samodzielnie stawiać diagnozy.
Rola psychologa w procesie diagnostyczno-terapeutycznym
Psycholog wykonuje i interpretuje różne testy (np. MMPI-2, Skala Inteligencji Wechslera), które są bardzo pomocne w stawianiu diagnoz. W tym sensie uzupełnia proces diagnostyczny prowadzony przez lekarza.
Psycholog może też pomagać pacjentowi w zrozumieniu oraz radzeniu sobie z prezentowanymi objawami, m.in. poprzez:
- działania psychoedukacyjne w tym o charakterze prewencyjnym (ucząc jak być bardziej świadomym zbliżających się nawrotów choroby),
- interwencję kryzysową (pomoc w nagłym pogorszeniu stanu psychicznego, wynikającym z czynników sytuacyjnych – utrata pracy, rozstanie, utrata bliskiej osoby etc.),
- pomoc psychologiczną o charakterze warsztatowym np. z rozumienia relacji interpersonalnych czy zarządzania stresem.
Psychoterapeuta
To osoba, która ukończyła co najmniej 4-letnie szkolenie podyplomowe z psychoterapii. Po ukończeniu w/w szkolenia oraz spełnieniu dodatkowych wymagań należy jeszcze zdać egzamin certyfikujący.
Dodatkowe wymagania, o których mowa powyżej są zależne od towarzystwa, które prowadzi szkolenie. Dla przykładu Sekcja Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego wymaga odbycia co najmniej 150h dydaktycznych superwizji, 250h terapii własnej, 360h stażu klinicznego w akredytowanym przez Towarzystwo ośrodku czy zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego o niekaralności za przestępstwa umyślne.
Co ważne, w obecnym stanie prawym wykształceniem bazowym psychoterapeuty nie musi być psychologia. W praktyce można zatem zostać psychoterapeutą po ukończeniu kierunku studiów, który nie jest w ogóle związany z psychiką.
W naszej jednostce wszystkie osoby zajmujące się psychoterapią są równocześnie psychologami lub psychiatrami.
Psychoterapeuta w trakcie certyfikacji (adept psychoterapii)
Osoba, która ukończyła co najmniej drugi rok szkolenia z psychoterapii może się nazywać adeptem psychoterapii bądź psychoterapeutą w trakcie certyfikacji. Osoby te mogą prowadzić terapię indywidualną bądź grupową pod superwizją, czyli systematyczną opieką merytoryczną dodatkowo wykwalifikowanego psychoterapeuty-superwizora.
Główne nurty psychoterapeutyczne
sychoterapeuci pracują w oparciu o różne metody, które zależą od stosowanego przez nich modalności/nurtu psychoterapeutycznego, czyli systemu rozumienia ludzkiej psychiki i proponowanych technik leczenia bądź korekty zachowania. Do głównych, stosowanych obecnie nurtów należą:
- psychoterapia psychodynamiczna
- psychoanaliza
- terapia behawioralno-poznawcze i nurty z niej się wywodzące np. terapia schematów czy tzw. Trzecia Fala CBT
- nurt humanistyczno-egzystencjalny
- nurt integracyjny
- nurt systemowy
Psychoterapeuta, niezależnie od stosowanego przezeń nurtu może pomóc w samopoznaniu osobie potrzebującej, zwiększeniu samoświadomości i w wypracowaniu trwałych zmian psychologicznych, wspólnie ustalonych z pacjentem.
Co łączy obie profesje?
Ani psycholog, ani psychoterapeuta nie wystawiają recept, zwolnień czy skierowań – to kompetencje lekarza. Jednakże za pomocą wywiadu oraz konceptualizacji psychologicznej i/lub psychoterapeutycznej osoby te pomagają lekarzowi w postawieniu lub modyfikacji diagnozy, a psycholog kliniczny, jak już wspomniano, może ją postawić samodzielnie.
Zmiany przepisów
Warto zaznaczyć, że obecnie w Sejmie trwają zaawansowane prace nad nowymi przepisami dotyczącymi zarówno psychologów jak i psychoterapeutów, które mogą przynieść istotne zmiany w rozumieniu w/w terminów. Będziemy o nich informować na bieżąco.
mgr Aleksandra Dobrowolska